تحلیل وضعیت و جایگاه سنگ تزئینی
اقتصاد وابسته به نفت و تأمین نیازهای ارزی از طریق فروش آن، همواره از موانع اساسی پی‌ریزی استراتژی جامع اقتصادی بر پایه تمامی منابع طبیعی کشور بوده است. از این میان، میزان ذخایر و تنوع سنگ های تزئینی بسیار قابل توجه می باشد. با توجه به حدود چهار میلیارد تن ذخایر شناخته شده، ایران از نظر میزان ذخایر و کیفیت سنگهای تزئینی در میان ده کشور مطرح دنیا جای دارد. روند افزایشی تولید سنگ خام طی سال های گذشته موجب گشته که ایران دومین کشور تولید کننده دنیا پس از ایتالیا باشد اما به دلایل گوناگون جایگاه مناسبی در بازار جهان ندارد و سهم حدود ۲ درصدی از صادرات جهانی سنگ موید این مهم است. ( تحلیل وضعیت و جایگاه سنگ تزئینی )
زنجیره استخراج، فرآوری و فروش، ناگسستنی است و توجه به یکی و غفلت از دیگری شرایط ناکامی کلی را به دنبال خواهد داشت. براساس آمار رسمی که تا سال ۱۳۷۸ موجود و هنوز به هنگام نشده تعداد معادن سنگ تزئینی در سال ۱۳۶۲ به ۱۰۹ می‌رسیده و تعداد رو به رشد آن طی سال های بعد باعث وجود ۳۱۵ معدن در سال ۱۳۷۱ و ۴۳۷ معدن در سال ۱۳۷۴ و ۶۰۸ معدن در سال ۱۳۷۸ شده است. یعنی تعداد معادن سنگ تزئینی در سال ۱۳۷۸ به میزان ۴۵۸ درصد نسبت سال ۱۳۶۲ و به میزان ۳۹ درصد نسبت به سال ۱۳۷۴ رشد داشته است.
عدم حمایت اقتصادی
اما توجه به تعداد معادن فعال و تعطیل نشان دهنده رشد بدون برنامه و عدم حمایت های اقتصادی کلان است چراکه از ۴۳۷ معدن سال ۱۳۷۴ تعداد ۲۹۲ معدن یعنی حدود ۶۷ درصد فعال و ۱۱۶ معدن (۵/۲۶ درصد) تعطیل و بقیه درحال اکتشاف و یا تجهیز و آماده‌سازی بوده‌اند. این آمار برای ۶۰۸ معدن سال ۱۳۷۸ بدین ترتیب بوده که ۳۷۲ معدن فعال یعنی حدود ۶۱ درصد و تعداد ۲۲۲ معدن یعنی حدود ۵/۳۶ درصد تعطیل بوده‌اند. به عبارت دیگر تعداد معادن فعال طی این سال ها ۶ درصد کاهش و از طرف دیگر تعداد معادن تعطیل ۱۰ درصد افزایش داشته است.
در زمینه فرآوری نیز رشد تعداد واحد‌ها و ظرفیت تولید آن ها را طی سالیان گذشته شاهد بوده‌ایم. حدود ۲۰۰ کارخانه سنگبری در سال ۱۳۵۱ با تولید حدود ۳ میلیون متر مربع امروزه به حدود ۵۰۰۰ واحد سنگبری با تولید تقریبی ۶۵ میلیون متر مربع رسیده است. یعنی ظرفیت تولید به ازاء هر واحد سنگبری در سال ۱۳۵۱ حدود ۱۵۰۰۰ تن و در سال ۱۳۸۴ حدود ۱۳۰۰۰ تن بوده و به عبارت دیگر علی رغم پیشرفت تکنولوژی، ظرفیت تولید به ازاء هر واحد سنگبری به میزان ۳/۱۳ درصد کاهش یافته است.
دلایل کاهش بهره وری استخراج سنگ
به طور کلی دلایل گوناگونی از جمله نبود تکنولوژی پیشرفته، عدم سرمایه‌گذاری متناسب، عدم توجه به ارتقاء سطح مهارت نیروی انسانی و به کارگیری نیروی انسانی غیر ماهر موجب کاهش بهره وری در استخراج و فرآوری سنگ های تزئینی گردیده لیکن شرایط تقویت توان این صنعت زمانی فراهم می‌شود که فعالیت های کاری انجام شده منجر به فروش و درآمد رو به رشد گردد. تا وقتی که اکثر فروش معادن و کارخانجات سنگ منحصر به بازار داخلی باشد که خود موجب عدم توجه به استاندارد‌های جهانی در خصوص استخراج و تولید محصول نهائی است، کیفیت محصول به دست آمده قابل رقابت با کشورهای دیگر نخواهد بود.
همین امر باعث شده که با تمام تلاشی که صادر‌کنندگان سنگ تزئینی بکار گماشته‌اند در حالیکه مقدار صادرات سنگ تزئینی فرآوری شده از حدود ۸۴۰۰ تن در سال ۱۳۶۸ به حدود ۵۱۵۰۰ تن در سال ۱۳۷۴ افزایش داشته ولی ارزش صادراتی هر تن سنگ فرآوری شده از حدود ۲۲۰ دلار به حدود ۱۸۸ دلار برسد. در واقع به میزان ۵/۱۴درصد کاهش داشته است. از طرف دیگر میزان صادرات سنگ تزئینی فرآوری نشده از حدود ۱۲۸۰۰ تن در سال ۱۳۶۸ به حدود ۳۱۰۰۰ تن در سال ۱۳۷۳ و درعین حال ارزش صادراتی هر تن سنگ فرآوری نشده از حدود ۸۶ دلار به حدود ۱۱۹ دلار رسیده که به میزان ۴/۳۸ درصد افزایش داشته است.
نتایج
این روند تاکنون نیز ادامه داشته و نتایج فوق الذکر مبین عدم بهره گیری از مزیت های نسبی موجود و نبود برنامه ریزی و استراتژی هماهنگ و منسجم در زمینه تولید، فرآوری و مهمتر از همه در زمینه فروش و صادرات سنگ تزئینی است.
بنابراین به منظور دستیابی به رشد اقتصادی و بهره وری در زمینه سنگ تزئینی می‌بایستی متولی اصلی از طرف دولت معرفی و سپس با برنامه‌ریزی همه جانبه در جهت افزایش صادرات جهانی و تعیین جایگاه مناسب، بستر سازی لازم صورت پذیرد.
تحلیل وضعیت و جایگاه سنگ تزئینی
