تراش سنگ

تاریخچه تراش سنگ (قلم زنی روی سنگ)

در زمان غار نشینی انسان ها برای انتقال پیام خود به دیگران اشکالی را بر روی سنگ حکاکی می کردند. این رسم در بین سرخپوستان از اهمیت بالایی برخوردار بوده و اغلب آثار حکاکی بر روی سنگ در مکان هایی یافت شده است که مراسم های دسته جمعی و اعمال مذهبی آنان در آنجا شکل میگرفته است. سنگ تراشی یا حجاری یکی از صنایع وفنون کهن ایران است . صنعت گران سنگ تراش از قدیم با تراش سنگ های کوه بعضی ابزار واشیاء واسباب خانه وسایل آیینی وزینتی می ساختند وروی انها استادان قلم زن نقش هایی می انداختند.

با اختراع خط و کنار رفتن این علائم، از تراش سنگ و حکاکی بر روی آن برای ایجاد و اختراع وسایل مورد نیاز انسان استفاده شد.

تراش سنگ قلم زنی روی سنگ امروزه در مشهد از رواج خوبی برخوردار است. هنرمندان سنگ تراش از قطعات سنگ خاکستری رنگی که از اطراف مشهد استخراج می‌شود استفاده می کنند و انواع ظروف ادوات تزیینی و صفحات قاب مانندی را تراشیده و بعد از صیقل دادن جهت حکاکی به هنرمند حکاک می‌سپارند.

 

 

ابزار و تجهیزات تراش سنگ و قلم زنی

در قدیم برای انجام این کار از کلنگ، تیشه و ابزار نوک تیز استفاده میکردند اما امروزه با پیشرفت صنعت و تکنولوژی از دستگاه های تراش سنگ استفاده می شود که ظرافت و دقت عمل بیشتری برخوردار هستند.

مراحل تولید

هنرمند حکاک ابتدا سطح شی را به وسیله روغن مخصوص آغشته کرده که با این روش مشکی برای به دست می‌آید.

(گاه نیز سطح کار را با رنگ مشکی می پوشانند.  سپس طرح مورد نظر را بر روی شی منتقل کرده و به وسیله ابزار مخصوص حکاکی زمینه ی کاررا بر می دارند، خالی می کنند.).

گاه ممکن است که حرکات خطوط مربوط به نقش را از سطح کار بر دارد و به اصطلاح نقش حالت نگاتیو یا منفی پیدا کنند که در این صورت طرح به صورت خطوط خاکستری در زمینه مشکی حالت زیبایی به کار می دهد. نکته قابل توجه آن است که سنگ سیاه مشهد به خاطر وجود ترکیبات آهن در آن با حرارت دیدن روز به روز سخت تر و مقاوم تر می‌شود بنابراین به مرور زمان در اثر استفاده و پختن غذا استحکام آن افزایش می یابد.

مراحل قلم زنی ، تراش سنگ

طرح اندازی: اشیای سنگی را تراش داده وصیقلی کرده سپس رویه سنگ ها رارنگ روغنی سیاه می زنند .پس از خشک شدن رنگ،طرح اولیه نقش های مورد نظر رابا قلم های فلزی نوک مدادی روی سنگ درمی آورند.

زمینه برداری: پس از طرح پردازی روی اشیاء،سطوح بیرونی خطوط طرح را با قلم می کنند وبر می دارند تا خطوط ونقش ها به صورت برجسته نمایان گردد.

سایه زدن: پس از زمینه برداری روی نقش ها سایه می زنند وگل وبوته ها را باسایه هایی که می زنند تزیین می کنند.

ابزار کار

برس رنگ کاری،قلم فلزی ساده ،قلم آجداربرای نقش کندن ،پرگار،خط کش،گونیا وتقه که نوعی چکش است.

انواع نقش ها

استادان مشهدی نقش های مختلفی را بر روی اشیاء سنگی می اندازند که معروف ترین آن ها عبارتند از:

گل شاه عباسی،گل مرغی ،گل ریز،ترنج ،خطی،کاروان،چهره،دهان ازدری،شکارگاه،نقوش اسلیمی ونقش رورو که بیشتر در حاشیه استفاده می شود.