ذخائر معدنی در ایران و موقعیت سنگ های تزئینی
براساس گزارشات مختلف موجود و مطالبی که در بعضی جراید و نشریات درج و اعلام گردیده است در کشور پهناور ما وجود ۶۰ نوع ماده معدنی با ذخیره ای حدود ۵۳ میلیارد تن طی ۲۵ سال گذشته به اثبات رسیده است و ایران به عنوان دوازدهمین کشور بزرگ سنگ معدنی جهان شناخته می شود و تولید سالیانه معادن ما حدودا معادل ۱۴۰ میلیون تن از انواع معدنی است.( سنگ )
مسلما مطالعه و اطلاع از این آمار و اطلاعات موجب مسرت و شادمانی ایرانیان می شود و به این مهم باید ایمان آورد که خداوند متعال این سرزمین و مردم آن را مورد لطف و عنایت خود قرار داده است، زیرا علاوه بر منابع عمده نفت و گاز ذخایر ارزنده و متنوعی از دیگر مواد معدنی نیز در این کشور باستانی به وفور یافت می گردد.
نکات قابل توجه
- مقایسه عملکرد بخش معدن در سال ۱۳۸۱ نسبت به سال ۱۳۵۷ نشان دهنده آن است که استخراج مواد معدنی در سال های ۱۳۵۷ و ۱۳۸۱ با رشد متوسط ۲/۸ درصد از ۶/۱۹ میلیون تن به بیش از ۱۳۰ میلیون تن افزایش یافته است.
- کشور ایران از نظر زمین شناسی بر روی یکی از کمربندهای مهم معدنی جهان قرار گرفته است و حداقل در زمینه ۱۰ نوع ماده معدنی جزء غنی ترین کشورهای جهان محسوب می گردد.
- هنوز بخش بزرگی از مناطق معدنی ایران بطور کامل و دقیق مورد مطالعات اکتشافی قرار نگرفته و تاکنون تنها ۵ درصد ذخایر معدنی کشور استخراج شده است.
- کشور ما به لحاظ موقعیت جهانی دارای ۱۰% کل ذخایر شناخته شده نفت، ۱۴% منابع گاز، ۵/۳% منابع مس، ۵% منابع سرب و ۲% منابع روی جهان می باشد.
- در ۸ ماهه اول سال ۱۳۸۳ حدود ۱۶۰ میلیون دلار مواد معدنی و ۴۳۲ میلیون دلار آهن و فولاد از ایران صادر شده است و همچنین ۸۳۵ میلیون دلار فرآورده های معدنی و صنایع معدنی.
- طبق آخرین آمار اعلام شده توسط وزارت صنایع و معادن تعداد معادن فعال در کشور ۳۳۹۵ معدن می باشد که تعداد ۸۸ هزار و ۲۳۰ نفر در این معادن مشغول به کار هستند.
- تولید سالیانه انواع معادن فعال سنگ تزئینی در ایران حدودا ۱۱ میلیون تن می باشد، که زمینه اشتغال حدود ۱۵ هزار نفر را فراهم نموده است.
- در ۸ ماهه اول سال ۱۳۸۳ میزان صادرات سنگ های خام تزئینی ۲۷۲ هزار تن به ارزش ۲۱ میلیون دلار بوده که نسبت به سال ۱۳۸۲ از نظر ارزشی ۳۴% رشد داشته است و در همین مدت ۶۳ هزار تن سنگ کار شده به ارزش ۲۰ میلیون نیز صادر گردیده است.
عدم حضور ایران در آمار های جهانی
هرچند یکی از مسائل و مشکلات، دسترسی به آمار و اطلاعات مستند و دقیق می باشد ولی در هرحال مواردی که ذکر شد بخش هایی از مصاحبه و گزارشات مختلفی است که در بسیاری از جراید و نشریات اعلام و منتشر شده اند.
و اما از آن جائیکه هدف و محور اصلی در این مقاله بحث و بررسی در خصوص موقعیت سنگ های تزئینی در ایران است، منابعی که در صورت بهره برداری صحیح و تأمین امکانات در امر فرآوری و حمایت های لازم حتما جایگاه خاصی را در زمینه صادرات غیر نفتی و محصولات معدنی به خود اختصاص خواهند داد.
اولین مطلب و یا شاید سئوالی که قابل طرح است دلایل عدم موفقیت صنعت سنگ کشورمان در حضور گسترده و عمده در بازارهای جهانی است و به عبارتی چرا نام کشوری با این تعداد معادن فعال و میزان استخراج بیش از ۱۰ میلیون تن و همچنین دارا بودن چندین هزار کارخانه فرآوری سنگ های تزئینی در آمار و اطلاعات جهانی یافت نمی گردد؟در حالیکه کشورهایی نظیر ترکیه، یونان و یا هند و چین با سرعتی بسیار از ما سبقت گرفته و هر روز نیز فاصله خود را بیشتر می نمایند؟
موانع
در این زمینه در طول چندین سال گذشته نظرات و دلایل عدم موفقیت بارها و بارها توسط بسیاری از صاحب نظران و دست اندرکاران صنعت سنگ به طرق مختلف اعلام شده است و حداکثر تلاش برای انعکاس مطالب به مسئولین ذیربط به عمل آمده است ولی مشکلات هنوز مرتفع نشده اند.
دست اندرکاران این صنعت کماکان درگیر با انواع مسائل و موانع هستند به نحوی که امکان حرکت های مؤثر و حصول نتایج مطلوب را ندارند و متاسفانه اکنون وضعیت به گونه ای شده است که واردات انواع سنگ های تزئینی از سایر کشورها نیز رواج و رونق یافته که با قیمتهای مناسب در بازار عرضه می شوند، در کشوری که تولید معادن سنگ آن بالاتر از بسیاری از کشورهای دیگر است و از بهترین و زیباترین سنگ های تزئینی متنوع برخوردار می باشد.
راه حل های مناسب
بطور قطع و یقین در شرایط موجود فعلی به هیچ وجه توان رقابت با تولیدکنندگان چینی و هندی میسر نمی باشد و ادامه این وضعیت مساوی است با توقف و رکود و بروز معضلات و بحران های بسیار جدی در صنعت سنگ کشور. بنابراین ضروری است که مسئولین ذیربط با آگاهی کامل از وضعیت موجود این صنعت با همکاری تمامی دست اندرکاران و خصوصا تشکل های فعال در صنایع سنگ کشور راه حل های مناسب و عملی را سریعا تعیین و به مرحله اجراء درآورند که در این بخش از مقاله برای جلب توجه بیشتر موارد عمده و اساسی را به ترتیب زیر مطرح می نمائیم :
اکثر افراد متخصص و مجرب در صنعت سنگ آگاهی دارند که این صنعت باید بصورت یک مجموعه کامل از اولین مرحله بررسـی های زمیـن شناسی و اکتشـافات تا آخرین بخش که فروش داخلی و خارجی محصـولات تولیدی و فرآوری شده می باشد مورد توجه قرار گیرد و ارتباطات اصولی و هماهنگی کامل در کل مجموعه موضوع بسیار با اهمیت و مهمی است.
بدین معنی که اگر اکتشافات با دقت کافی انجام نشود مسلما در مرحله بعد یعنی بهره برداری و استخراج مشکلات اساسی بوجود خواهد آمد، و یا در صورتیکه در نحوه استخراج مبانی اصولی کار رعایت نگردد، کارخانجـات فرآوری سنگ دچـار دردسرهای متعـددی خواهد شد که در نهایت موجب ضـرر و زیـان های مختلف می گردد.
اثرات استفاده از تجهیزات و ماشین آلات فرسوده و مستهلک در معادن سنگ تزئینی و عدم تجهیز معادن با وسایل و ماشین آلات جدید در بخش فرآوری سنگها و در نهایت عرضه محصولات به بازارهای مختلف داخلی و خارجی مقوله ای است که ظاهرا چندان مورد توجه قرار نمی گیرد.
نکات قابل توجه
- تعدد کارخانجات فرآوری سنگ و عدم وجود تناسب معقول بین این کارخانجات و تعداد معادن فعال سنگ.
- عدم وجود آمار و اطلاعات مستند و دقیق جهت برنامه ریزی های مناسب و اصولی.
- مشکلات حاصله بدلیل عدم توجه دقیق در مراحل اکتشافات و کمبود نظارت و راهنمای های علمی و فنی لازم.
- مشکلات و کمبودهای عدیده در معادن سنگ در زمینه انواع ماشین آلات و تجهیزات و عدم امکان استفاده بهره برداران این معادن از تسهیلات بانکی.
- مسائل و مشکلاتی که بدلیل عدم تطابق کافی با شرایط فعالیت فعلی در رابطه با قانون معادن و آئین نامه های مربوطه وجود دارند.
- عدم مساعدت و حمایت های لازم از کارخانجات فرآوری سنگ در زمینه بازسازی و تجهیز آنها با ماشین آلات جدید و مدرن.
- عدم اتخـاذ سیاستها و تصمیمات لازم برای حمـایت از تولیـدکنندگان به نحـوی که قـادر به رقابت در بازارهای بین المللی و عرضه محصولات خود به اینگونه بازارها باشند. (مواردی نظیر جایزه صادراتی، عوارضی مانند ۳% و ۱% و … )
- مشکلات حاصله از جهت واردات سنگهای خارجی کار شده به کشور که موجب بروز آسیب های جدی برای تعداد عمده ای از تولیدکنندگان ایرانی هستند.
- کمبود و یا عدم وجود متولیان متخصص، مجرب و مطلع در سازمانها و مراکز دولتی ذیربط جهت اتخاذ تدابیر اصولی، نظارت مستمر و کافی و برنامه ریزی های منطبق بر نیازهای واقعی صنعت سنگ کشور.
- عدم توجه جدی به تشکل های صنفی و تخصصی موجود و ایجاد موقعیت هایی مناسبتر برای فعالیت گسترده و همه جانبه این تشکل ها
