سنگ آنتیک چیست؟
سنگ آنتیک از تکه های شکسته شده و خرده سنگ تراورتن و مرمریت ( ضایعات و پرت تولیدات کارخانه های سنگبری)تشکیل میشود و با ترکیب و چسباندن ملاتهایی از جنس رزین طرح های مختلفی را ایجاد میکند .
سنگ آنتیک از قرار دادن قطعات شکسته سنگ و خرده سنگ کنار هم (ضایعات و باطلههای سنگهای تراورتن) و چسباندن آنها با ملاتهایی که پایه زرینی دارند تولید میشوند.
به عبارتی سنگ آنتیک از مجموع و ترکیب باطلهها و ضایعات سنگهای تزیینی تراورتن با مواد افزاینده مختصر دیگر بهدست میآیند. ایده پدید آمدن سنگ آنتیک از آنجا شکل گرفت که طراحان و آرشیتکت ها به منظور هر چه زیباتر کردن فضاها اعم از فضاهای بیرونی و درونی ساختمانها و کفپوشها و محوطه سازیهای بیرونی نیاز به سنگهایی با فاکتورهای مورد نظر خویش را احساس میکردند.
بهعلاوه پیشرفت صنعت ساختمان و سلیقه های مختلف این نیاز را بیان میکرد که سنگهایی با طرحهای مختلف و فاکتورهای فیزیکی و مکانیکی با کیفیت بالا و قیمت مناسب باید در دسترس باشد.
قدمت استفاده از سنگریزهها و خردهسنگها
انسان از زمانهای دور سنگریزهها را جمع میکرد و از آنها ابزار میساخت، او از آن ها مهره درست میکرد و رنگ میزد تا زینت تن او شود. ۸ هزار سال قبل از میلاد مردم منطقهای که اکنون فرانسه و اسپانیا نامیده میشوند با اجرای رنگ قرمز روی سنگریزهها، نقطهگذاری و خطوط موجدار آنها را تزیین میکردند.
اولین نمونههای شناخته شده کاربرد موزائیک از سنگریزهها متعلق به قرن هشتم قبل از میلاد و در آسیای صغیر است.
در قرن سوم قبل از میلاد یونانیها سنگفرشهای موزائیکی وسیعی از سنگریزههای تیره رنگ با انتقال تدریجی بسیار ظریف به سمت رنگ روشن ساختند.
موزائیک
موزائیکهای مقدونیه به درجه اوج صنعت خود رسیدند، آنها با ساروج کردن تکههای باریکی از سرب خط فاصل تندیسها را طراحی میکردند و به آنها استحکام میبخشیدند.
در موزائیکهای قدیمی چینیها آمیختهای از نقشهای هندسی و نقشمایههای گل و گیاه بود و اغلب با کاشیهای سقف طرحریزی میشد. در مقابل موزائیکهای پرتغالیها بهطور معمول برجسته و انتزاعی بود. سنگ فرشهای موزائیکی اسپانیا بیشتر پالوده شده و با سنگریزههای خاکستری، سفید و ارغوانی انواع طرحهای هندسی را خلق کردهاند.
در بعضی از فرهنگها سنگ علاوه بر جنبه کاربردی و تزئین اهمیت معنوی نیز دارد، در باغهای ژاپن، سنگها بنیاد و روح باغ بهشمار میروند و در باور آنها سنگ پناهگاه خیابان است.
اغلب سنگهای ویژه را در محل وسیعی از شن و ماسه قرار میدهند که به زیبایی شیار کشیده شده است تا به اجناس آرامش و تعادل کامل دست دهد. کاهنهای بودایی زن در مراسم تمرکز روزانه خود در اینکار مشارکت کرده و طرحهای سنتی را شنکشی میکنند که در طول قرنها تکامل یافته است. بهطور کلی از اوایل قرن بیستم پیشرفتهای عملی به حدی رسید که انسان قادر گشته سنگهای آنتیک و مصنوعی را در آزمایشگاه تولید کند هر چند که قیمت و هزینههای تولید آن بسیار گران است.
تشکیل ضایعات
معمولا در هنگام استخراج معادن تراورتن بهویژه در مواقعی که سنگ دارای کیلواژ، درزه و شکاف و شکستگی باشد و درزههای موجود در سنگ بهیکدیگر نزدیک باشند مقدار زیادی و حدود ۲۰ درصد ضایعات بهصورت سنگ لاشه ایجاد میشود که این مواد بهعنوان محصولات جانبی معدن بهحساب میآیند.
البته تولید و ایجاد ضایعات از طریق دیگر هم صورت میگیرد و آن کارخانههای فرآوری سنگ تزیینی تراورتن است که با توجه به تناژ و وزن یک تن سنگ تراورتن ورودی به کارخانه فرآوری جهت برش و تهیه پلاک حدود ۳۵ درصد آن بهعنوان ضایعات در نظر گرفته میشود و بهطور کلی در کارخانههای سنگ ابعاد سنگ زیر ۱۰ سانتیمتر بهعنوان باطله در نظر گرفته میشوند. ۲۵ درصد از باطلههای معادن سنگ ایران بازیافت میشوند که باطله حاصل از معادن سنگ ایران دو برابر استاندارد جهانی است. بیشترین حجم باطله مربوط به معادن سنگ گرانیت است.
عوامل مهم تشکیل ضایعات و باطلههای سنگهای تزئینی
- قلههای آورده شده به کارخانهها دارای شکافهایی بوده که در موقع برش توسط قله بر در کارخانه باعث ضایعات بیشتر شده و از استحکام معمول محصول نیز میکاهد.
- براساس آمار بهدست آمده، یک تن سنگ زمانیکه از معدن خارج میشود ۵۰ درصد آن ناسالم و غیرقابل استفاده است که ضمن ایجاد ضایعات در نتیجه مصرفکننده باید برای هر یک تن سنگ دو برابر بهای آن را بپردازد.
- معمولا پلاکهایی که در کارخانههای سنگبری، استفاده یا تولید میشوند بهعلت عدم دقت در حمل غالبا باعث ایجاد شکستگی در لبهها، ترکها و یا خراش در سطح ساب خورده میشود و باعث ایجاد ضایعات میشود.
- توسط دستگاه بلوکبر
- توسط اره گروههای چندتیغهای
- توسط چکش
- چنانچه امتداد لایهها بهموازات راستای چین خوردگی نباشد سنگشکستگی بیشتری دارد
- تاثیر گسلهها و درزهها بر سنگها
- سنگهای واقع در نواحی شکسته
- روند استخراج در جهت عکس شیب طبقات نباشد
- معادنی که به روش انفجاری استخراج میشوند در اثر ضربه انفجار به میزان زیادی درزه ایجاد میشود که در زمان برش یا صیقل منجر به شکستن پلاک و ایجاد ضایعات میشود.
- توسط دستگاه سیم برش هنگام برش سنگ
مقایسه ضایعات سنگ در معدن و کارخانه فرآوری
باطلههای موجود درکارخانه و معدن یک شباهت دارند و آن این است که هر دو ماده یک جنس و یک ترکیب شیمیایی دارند ولی از نظر نوع عملکرد با هم تفاوت دارند و این عملکرد بستگی بهنوع سنگ، ضخامت و اندازههای متفاوت آنها دارد.
مقایسه کاربردی ضایعات سنگهای گرانیتی و تراورتن
- بسته به نوع سنگ میتوان از آنها استفادههای زیادی کرد، اگر سنگهای ضایعاتی از نوع آذرین باشند که سخت هستند میتوان از آنها برای تولید سنگفرش استفاده کرد ولی اگر سنگها نرم باشند مانند تراورتن میتوان آنها را به پودرسنگ تبدیل کرد یا از آنها برای تهیه سنگ آنتیک که در نماها استفاده میشود بهره برد.
- معادن سنگ گرانیت ۲۵ درصد معادن سنگ را تشکیل میدهند و بیشترین ضایعات سنگها هم مربوط به سنگ گرانیت است زیرا روش استخراج در این معادن فاصله زیادی با استانداردهای جهانی دارد ولی در معادن سنگ نرم از جمله تراورتن با توجه به استفاده از روشهای مکانیزه، مقدار باطله در حد کمی است و در گذشته قطعات کوچک سنگ تراورتن در معادن دپو میشدند ولی هماکنون با افزایش قیمت سنگ، فرآوری این قطعات از نظر اقتصادی توجیهپذیر است.
دلائل عدم بهکارگیری سنگهای گرانیتی و کوارتزیت جهت استفاده سنگهای آنتیک
- ضایعات سنگهایی که برای تولید سنگ آنتیک بهکار میرود، باید سختی قابل قبول داشته باشند. سختی زیاد نیز شرایط برش و صیقل دادن سنگ را مشکل ساخته و هزینه تهیه سنگ آنتیک را بالا میبرد.
لذا سختی باید در حد قابل قبول باشد در نتیجه تهیه سنگهای آنتیکی بهدلیل سختی زیاد گرانیتها و کوارتزیتها گران تمام میشود. - بهطور کلی ضایعات سنگی که در برابر اسیدها مقاوم هستند جهت تولید سنگهای آنتیک مناسب نیستند. از جمله گرانیت، سینیت، دیوزیت، کوارتزیت، آنزریت، تراکیت، بازاکت، دیاباز و ماسه سنگ ولی سنگهای ذکر شده جهت تولید سنگفرش، کفپوش، دیوار داخلی یا خارجی مناسب هستند.
سنگهایی که شرایط لازم جهت تولید سنگ آنتیک را دارند
ضایعات سنگهایی که در برابر قلیاییها مقاومند مانند آهک متراکم، دولومیت، مرمر، منیزیت و ماسه سنگهای آهکی.
چسباندههای سنگ آنتیک
- چسباندهها دارای ترکیبات ساختاری زرینی هستند که به همراه با پر کنندهها برای چسباندن دانهها به کار میروند و پس از سخت شدن، پرکنندهها را کاملا به هم فیکس میکنند و سنگی فشرده و مقاوم را بهوجود میآورند.
- رایجترین چسب ارگانیکی که مورد استفاده قرار میگیرد رزین پلیمری غیراشباع و چسب اورتومتالیک که رزین نیمه سختی با حداقل واکنش است.
- چسبها یا ملات سنگهای آنتیک الزاما نباید رنگآمیزی شوند و رنگآمیزی آنها به انتخاب مصرفکننده است و سلیقهای است.
ویژگی سنگ آنتیک
سنگ های آنتیک علاوه بر اینکه نمای متفاوتی دارند، دارای تنوع رنگ و مدل بوده و امکان این وجود دارد که با چینش های مختلفی روی دیوار نصب شوند.
به راحتی می توان آنها را نصب کنید و با وجود اینکه قیمت مناسبی دارند، بسیار شیک و مقاوم هستند. از این رو به دلیل قابلیت های خاصی که دارند، قابل نصب بر روی هر دیواری اعم از گچ، سرامیک، سیمان و …می باشند. جالب این است که این نوع سنگ ها را می توان بر روی نماهای کهنه و قدیمی هم اجرا نمود و اصلا نیاز به تخریب نمای قبلی وجود ندارد.
ویژگیهای مثبت و منفی
این سنگها مدل و رنگ های متنوعی دارد و میتوان آن را در مدلهای مختلفی روی دیوار چید. فرایند نصب آنها ساده است و روی هر نوع دیواری مثل دیوار گچی، سیمانی، سرامیکی و … چه قدیمی و چه جدید قابل نصب است. قیمت سنگ آنتیک با توجه به تنوع و کیفیتش بسیار مناسب است و نسبت به سنگهای معمولی کمترین هدر رفت را در هنگام نصب دارد. علاوه بر این مقاومت آن هم در برابر یخ زدگی، آتش سوزی و سایش بسیار بالاست.
اما با داشتن تمام این خصوصیات خوب، معایبی هم دارد. قابلیت رنگ پذیری ندارد، اگر نیاز به تغییر دکوراسیون باشد باید از روی دیوار کنده شوند و برای سقف قابل استفاده نیست. وزن بالایی دارند و در زمان زلزله خطرساز هستند.
